Gramatyka języka duńskiego nie jest trudna i szybko da się ją przyswoić. Czas teraźniejszy jest za to jednym z najprostszych tematów. Znajomość jego budowy i najprostszego słownictwa umożliwi nam komunikację na poziomie podstawowym, a i z pewnością ułatwi nam codzienne życie w Danii.
Spis treści
CZAS TERAŹNIEJSZY W JĘZYKU DUŃSKIM. KIEDY SIĘ GO UŻYWA?
Z czasu teraźniejszego, czyli z præsens, zwanego także nutid, korzystamy:
- kiedy chcemy powiedzieć, co dzieje się w obecnym czasie. Na przykład:Jeg drikker kaffe. – Ja piję kawę.
- kiedy mówimy o czymś, co się powtarza. Na przykład: Jeg rejser til København hver weekend. – Każdego weekendu jeżdżę do Kopenhagi.
- kiedy mówimy o rzeczach, które są niezmienne. Na przykład: Jeg kommer fra Polen. – Pochodzę z Polski.
PRÆSENS – CZAS TERAŹNIEJSZY. BUDOWA.
Podmiot + czasownik w formie czasu teraźniejszego + reszta zdania
Jeg drikker kaffe.
Budowa czasu teraźniejszego jest naprawdę bardzo prosta. Jak widzicie powyżej, pierwszy w zdaniu jest podmiot (jeg), czyli osoba, o której mówimy. Później mamy czasownik (drikker), który na szczęście w języku duńskim nie odmienia się kolejno przez osoby, to znaczy, że pozostaje w takiej samej formie. A na końcu mamy resztę naszego zdania (kaffe).
Czasownik w czasie teraźniejszym tworzymy w bardzo łatwy sposób. Kiedy bezokolicznik kończy się literką E, na przykład w bezokoliczniku at drikke, zwykle dodajemy spółgłoskę – R na koniec tak jak w poniższym przykładzie.
At drikke (pić) + R – Drikker
Jeg drikker kaffe – Piję kawę.
Nie wszystkie jednak słowa zawsze muszą kończyć się na literkę E. Istnieją wyjątki od tej reguły, widzimy to na przykład w słowie at sy – szyć. Słowo to nie kończy się literką E, a i tak dokładamy do niego – R.
At sy (szyć) + R – Syr
Jeg syr. – Szyję.
W języku duńskim na szczęście mamy ułatwienie, jeżeli chodzi o odmianę czasowników względem osób. Jak już wyżej wspomnieliśmy, stworzony przez nas czasownik pozostaje w tej samej formie we wszystkich osobach. Opierając się na powyższym przykładzie, nasze zdanie „ja piję kawę” wygląda tak:
Jeg drikker kaffe
Du drikker kaffe
Hun / han drikker kaffe
Det / den drikker kaffe
Vi drikker kaffe
I drikker kaffe
De drikker kaffe
Tak, więc jak widzicie, po dodaniu literki – R, czasownik nie odmienia się przez osoby. Pozostaje wszędzie w takiej samej formie.
NIEREGULARNE CZASOWNIKI
Proste, prawda? Dobrze, w takim razie przejdźmy do czegoś trudniejszego. W języku duńskim niektóre czasowniki mają jednak nieregularną formę.W ich wypadku nie dodajemy końcówki – R, ale musimy pamiętać, aby odpowiednio je odmienić.
Nie istnieje duża grupa takich czasowników, ale mogą one z początku przysporzyć nam troszkę problemu. Na spokojnie wyjaśniam więc, na czym to polega.
W tej grupie są przede wszystkim czasowniki modalne, czyli czasowniki, które oddają nasz stosunek do treści, którą przekazujemy innym. W języku duńskim mówimy na nie et mådesudsagnsord albo prościej i częściej modalverbum. O tym opowiemy sobie w kolejnym wpisie, a tymczasem kilka najważniejszych, z których najczęściej się korzysta:
Przykład: Jeg kan tale dansk. – Potrafię mówić po duńsku.
W grupie czasowników nieregularnych są także czasowniki kończące się na – S. Przykładowo:
Te czasowniki nie zmieniają swojej formy. Korzystamy z nich, nie dodając literki – R. Na przykład:
Jeg synes – uważam, że.
Są też inne czasowniki nieregularne, które po prostu trzeba zapamiętać, jak:
W zdaniach prezentują się one tak:
Jeg har en hund. – Mam psa.
Du har en hund.
Han / hun har en hund.
Vi har en hund.
I har en hund.
De har en hund.
ZDANIA ZBUDOWANE Z DWÓCH CZASOWNIKÓW
Zanim przejdziemy do meritum, opowiedzmy sobie co nieco o bezokoliczniku, którego w języku duńskim nazywamy Infinitiv, albo krócej at-form. Bezokoliczniki są podstawowymi formami czasowników ze specjalnym znakiem AT na początku. Przykładowo: at rejse – podróżować albo at bo – mieszkać. Zazwyczaj też (ale nie zawsze) kończą się literką – E, o czym wspomnieliśmy sobie już wyżej.
Chcąc więc stworzyć proste zdanie zbudowane z dwóch czasowników, jeden z nich musi być w odpowiedniej formie, drugi za to stać w zdaniu właśnie w formie podstawowej, czyli bezokoliczniku.
Przykładowo:
Jeg elsker at lave mad. – Kocham gotować. Dosłownie: (Ja kocham robić jedzenie).
Czasownik at elske (bezokolicznik) odmieniliśmy, tworząc formę elsker (czas teraźniejszy) – dodając do bezokolicznika literkę – R.
A czasownik at lave pozostał w bezokoliczniku, wraz z poprzedzającym go znakiem AT, ponieważ czasownik at elske nie jest czasownikiem modalnym.
Inaczej sprawa się ma, kiedy przy tworzeniu zdań korzystamy z czasowników modalnych. W tym wypadku trzeba pamiętać, że przed drugim czasownikiem nie może stać znak bezokolicznika AT.
Jeg kan tale dansk. – Potrafię mówić po duńsku.
Czasownik at kunne (bezokolicznik) został odmieniony do formy kan (czas teraźniejszy).
A czasownik at tale pozostał w bezokoliczniku, przy czym od słowa odjęliśmy znak AT, ponieważ kan jest czasownikiem modalnym.
Inne przykłady:
Jeg skal snakke med hende. – Muszę z nią porozmawiać. Dosłownie: (Ja muszę rozmawiać z nią).
Signe vil rejse til Paris. – Signe chce jechać do Paryża.
ZOBACZ RÓWNIEŻ:
JAK NAPISAĆ CV PO DUŃSKU. SŁOWA I WYRAŻENIA, KTÓRE CI SIĘ PRZYDADZĄ
O DUŃSKIEJ SZKOLE PO DUŃSKU | SŁÓWKA A1-A2
5 DUŃSKICH SERIALI, KTÓRE WARTO ZOBACZYĆ
